سرعتی که با آن اپلیکیشن جدید هوش مصنوعی چین به نام DeepSeek صنعت فناوری، بازارها و حس اعتماد به نفس قوی آمریکا در حوزه هوش مصنوعی را به لرزه درآورده، حیرت‌انگیز بوده است.

سرمایه‌گذار مخاطره‌پذیر، مارک اندریسن، شاید بهترین توصیف را کرده باشد. او در پستی در شبکه اجتماعی X (توییتر سابق) نوشت: «DeepSeek-R1 لحظه اسپوتنیک برای هوش مصنوعی است»؛ اشاره‌ای به ماهواره‌ای که مسابقه فضایی را آغاز کرد.

اپلیکیشن DeepSeek در آخر هفته گذشته، بیشترین دانلود رایگان را در فروشگاه اپل در ایالات متحده داشت. تا روز دوشنبه، این چت‌بات جدید هوش مصنوعی باعث فروش گسترده سهام شرکت‌های بزرگ فناوری شد، به طوری که سهام این شرکت‌ها به شدت سقوط کرد، زیرا نگرانی‌ها درباره رهبری آمریکا در این حوزه افزایش یافت.

برای مثال، سهام شرکت Nvidia که اخیراً محبوب وال‌استریت بود، تا پایان معاملات روز دوشنبه ۱۷ درصد سقوط کرد. به بیان واضح‌تر، این شرکت نزدیک به ۶۰۰ میلیارد دلار از ارزش بازار خود را از دست داد که به گزارش بلومبرگ، بزرگ‌ترین افت در تاریخ بازار سهام آمریکا محسوب می‌شود.

این ترس بی‌سابقه و تاریخی عمدتاً به چیزی ساده، یعنی هزینه، و ادعای توسعه‌دهندگان DeepSeek نسبت داده می‌شود که باعث ایجاد پرسش‌های جدی در سیلیکون ولی شده است.

در حالی که OpenAI، سازنده ChatGPT، تنها در سال گذشته ۵ میلیارد دلار خرج کرده است، توسعه‌دهندگان DeepSeek ادعا می‌کنند که آخرین مدل خود را با تنها ۵.۶ میلیون دلار ساخته‌اند.

این هزینه، بخش بسیار کوچکی از هزینه‌هایی است که غول‌های هوش مصنوعی مانند OpenAI، گوگل و Anthropic برای توسعه مدل‌های خود به آن تکیه کرده‌اند.

در حالی که این لحظه دراماتیک برای این بخش رقم می‌خورد، در بسیاری از گوشه‌های سیلیکون ولی سکوتی محسوس وجود داشت. کسانی که معمولاً مایل به صحبت بودند، در این باره نظری ندادند. بسیاری از ناظران، سرمایه‌گذاران و تحلیل‌گران شگفت‌زده به نظر می‌رسیدند.

برخی گمان کردند که این لحظه می‌تواند فرصتی برای خرید باشد. دیگران درباره اطلاعاتی که DeepSeek ارائه می‌دهد، تردید داشتند.

جین مانستر، تحلیل‌گر کهنه‌کار، روز دوشنبه به من گفت: «من هنوز فکر می‌کنم حقیقت ماجرا زیر سطح است.» او درباره ارقام مالی DeepSeek تردید کرد و این سؤال را مطرح کرد که آیا این استارتاپ یارانه دریافت می‌کند یا اینکه ارقامش صحیح است.

او گفت: «این چت‌بات به طرز شگفت‌آوری خوب است، که همین موضوع باور کردن آن را سخت می‌کند.»

با این حال، ظهور ناگهانی DeepSeek را به گفته خودش می‌توان «قدرت‌نمایی چین» و «ضربه‌ای به فناوری آمریکا» دانست.

بالاخره همین هفته گذشته بود که سم آلتمن، مدیرعامل OpenAI، و لری الیسون از Oracle، در کنار رئیس‌جمهور دونالد ترامپ یک نشست خبری برگزار کردند که بیشتر شبیه یک بیانیه تبلیغاتی بود.

این رویداد نمایانگر اوج خوش‌بینی آمریکا نسبت به هوش مصنوعی بود.

آن‌ها از پروژه مشترکی به نام Stargate خبر دادند که تا ۵۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خصوصی برای زیرساخت‌های هوش مصنوعی، شامل مراکز داده در تگزاس و سایر مناطق، و همچنین ایجاد ۱۰۰ هزار شغل جدید را وعده داده است.

آمریکا بر این باور بود که مراکز داده فراوان و کنترل بر تراشه‌های پیشرفته‌ترین سطح، به این کشور برتری قاطع در هوش مصنوعی می‌دهد، با وجود اینکه چین در زمینه فلزات کمیاب و استعدادهای مهندسی برتری دارد.

برخی حتی معتقد بودند که سلطه آمریکا بر رقابت هوش مصنوعی امری مسلم است، با وجود هشدارهای برجسته برخی مدیران ارشد که گفته بودند نباید مزیت‌های کشور را بدیهی فرض کرد.

ممکن است آمریکا همچنان بر این بخش تسلط پیدا کند، اما احساس می‌شود که DeepSeek بخشی از آن اعتماد به نفس را متزلزل کرده است.

اظهارات ترامپ پس از ظهور ناگهانی این اپلیکیشن چینی در روزهای اخیر احتمالاً تسلی اندکی برای افرادی مانند آلتمن و الیسون بود. او این لحظه را “زنگ بیدارباش” برای صنعت فناوری آمریکا خواند و گفت یافتن راهی برای ایجاد هوش مصنوعی ارزان‌تر در نهایت “چیز خوبی” است.

همچنین قابل توجه است که روز دوشنبه نه تنها سهام شرکت‌های فناوری دچار افت شد، بلکه سهام شرکت‌های انرژی نیز ضربه دید. ورود DeepSeek به صحنه بسیاری از فرضیاتی که مدت‌ها درباره نیازهای توسعه هوش مصنوعی داشتیم را متحول کرد.

شاید آن رنسانس هسته‌ای – از جمله راه‌اندازی مجدد نیروگاه Three Mile Island آمریکا – دیگر ضروری نباشد. شاید توسعه هوش مصنوعی به آن‌همه سرمایه، محاسبات، و انرژی نیاز نداشته باشد.

فعلاً آینده شرکت‌های بزرگ تولیدکننده نیمه‌هادی مانند Nvidia نامشخص است.

DeepSeek می‌گوید مدل آن با استفاده از فناوری موجود و نرم‌افزارهای متن‌باز که هر کسی می‌تواند به رایگان استفاده و به اشتراک بگذارد، توسعه یافته است.

اما مجله WIRED گزارش داده که لیانگ وِنفونگ، بنیان‌گذار DeepSeek، سال‌هاست که با استفاده از صندوق سرمایه‌گذاری High-Flyer خود، تراشه‌هایی که ستون فقرات هوش مصنوعی هستند – موسوم به GPU یا واحدهای پردازش گرافیکی – ذخیره می‌کرده است.

این شرکت اعلام کرده مدل‌های آن با تراشه‌های H800 ساخته شده توسط Nvidia مستقر شده‌اند. سیاست آمریکا که فروش تراشه‌های قدرتمندتر به چین را محدود کرده است، ممکن است در دولت جدید ترامپ بازنگری شود.

سم آلتمن از OpenAI روز دوشنبه عمدتاً در سکوت به سر می‌برد. اما در پایان روز، او نوشت که DeepSeek “تأثیرگذار است… به‌ویژه در مورد آنچه که با این هزینه قادر به ارائه آن هستند.”

او نوشت: “ما قطعاً مدل‌های بسیار بهتری ارائه خواهیم کرد و همچنین رقابت با یک رقیب جدید واقعاً انگیزه‌بخش است!”

این اسپوتنیک بود که واقعاً عصر فضا را آغاز کرد. در آن زمان نیز، آمریکا غافلگیر شد. اینکه چگونه بخش فناوری این کشور به این شگفتی آشکار از سوی یک شرکت چینی واکنش نشان خواهد داد، جالب خواهد بود – و شاید سوخت جدی‌تری به رقابت هوش مصنوعی افزوده باشد.

منبع: بی‌بی‌سی